maandag 11 september 2017

Interview Margot Vanderstraeten over Nederland vs België en fictie vs non-fictie (Boekblad)

Mazzel tov van Margot Vanderstraeten is een van de weinige non-fictietitels op de longlist van de ECI Literatuurprijs. Het boek over haar jaren als werkstudente bij een Antwerpse orthodox-joodse familie is in Vlaanderen een bestseller. Ze hoopt dat het boek nu ook in Nederland meer aandacht krijgt. Haar uitgeverij Atlas Contact doet er alles aan.

Gefeliciteerd met je plek op de longlist. Ook al is het nog maar de longlist.
‘Ik weet het: het is nog maar de longlist. Maar ik ben uiteraard blij. En ik heb meteen de opportunistische bijgedachte: hopelijk vragen de reguliere Nederlandse geschreven media die de lijst van vijfentwintig titels nu publiceren, zich af waarom ze Mazzel tov niet hebben besproken. Mijn boek is het enige dat in Nederlands nergens echt is gerecenseerd. Goed, NRC Handelsblad had een vermelding, en dat ik op tv bij VPRO-Boeken een sterk interview kreeg, was zeer mooi. Hebban maakte van Mazzel tov een zomerhit, prachtig. Maar: geen enkele serieuze bespreking, en dat terwijl het boek in Vlaanderen overal werd besproken en er inmiddels 20.000 exemplaren van zijn verkocht, waarvan ongeveer 17.000 in Vlaanderen. Dat is toch raar?’

Waarom is het in Nederland onder de radar gebleven?
‘Dat is giswerk. Misschien heb ik gewoon pech. Is het boek ondergesneeuwd geraakt door alle andere boeken die in dezelfde tijd – half april – zijn verschenen. Na twee maanden heeft het al geen zin meer om reguliere recensenten wakker proberen te schudden. Iemand zei ook dat het misschien aan mijn naam ligt. Vanderstraeten is te Vlaams. Maar mijn roman Mise en place heeft het goed gedaan in Nederland. Mijn bundel schrijversinterviews is er ook goed besproken.’

Heeft je uitgeverij er wel alles aan gedaan?
‘Dat gevoel heb ik wel – ook al zijn schrijvers natuurlijk nooit echt tevreden met de promotie van hun uitgeverij. Atlas Contact heeft alle gebruikelijke marketingtools aangesproken: recensie-exemplaren opsturen, dat opvolgen. En toen het een succes werd in Vlaanderen, hebben ze daar bij hun collega’s gepolst: “Hoe hebben jullie dat gedaan? Missen wij iets?” Nadat bleek dat de pers het in Nederland niet oppikte, is vertegenwoordigster Joyce in ’t Zandt er veel over aan boekhandels begonnen te vertellen. Iedereen op de uitgeverij is het ook gaan lezen nadat het in Vlaanderen aansloeg. Ik merk dat er veel enthousiasme is voor het boek. Ook anderen dan de direct betrokkenen stuurden me berichtjes over de ECI-longlist.’

Mazzel tov speelt in het orthodox-Joodse milieu in Antwerpen. Misschien ervaren pers en boekhandel dat te veel als buitenland.
‘Die locatie doet er niet toe. Ik noem een paar straten, dat is het. Het had evengoed in Brooklyn kunnen zijn gesitueerd. Ik begrijp wel dat het leuker is als je de wijk in Antwerpen kent, waar de Joodse gemeenschap groter, orthodoxer en zichtbaarder is dan in Nederland en waar je rondom de verhoogde spoorberm hun prachtig erfgoed ziet. Maar de geografie doet er niet toe. Mijn boek gaat over een aparte, gesloten gemeenschap, waar ik toevallig toegang toe heb gekregen. Hoe is het om midden in de maatschappij te leven met eigen normen, eigen instellingen, eigen netwerken? Dat is universeel.’

Heeft de boekhandel je boek goed ondersteund?
‘Dat gaat hand in hand met wat in de pers gebeurt. Als die het aandacht geeft, krijgt de boekhandel er beter zicht op. Uit zichzelf valt het moeilijk op in die enorme hoeveelheid boeken die verschijnen. Het helpt ook als ze het boek zelf hebben gelezen, zoals José Ferdinandusse van Het Leesteken in Purmerend. Zij stuurde mij een lange mail om te vertellen hoe geweldig ze het vond en dat ze het iedereen aanraadt. Ook Astrid Derijks van Boekhandel Derijks in Oss is laaiend enthousiast en schreef een stuk erover in een plaatselijke krant. Zulke mond-tot-mondreclame is het belangrijkste. Zo ben ik toch ook aan 3.000 verkochte exemplaren in Nederland gekomen. Wat uiteindelijk niet weinig is, laten we wel wezen.’

Welke boekhandels verkopen veel exemplaren van Mazzel tov?
‘Geen idee. Bij Atlas Contact kan een schrijver zelf de actuele verkoopcijfers per winkel bekijken, maar meer dan de grote lijn hoef ik niet te weten. De uitgeverij hoeft het me ook niet op de hoogte te houden, dat weten ze. Ze belden wel toen van Mazzel tov 10.000 exemplaren waren verkocht. Vanaf dat moment begon ik te tellen: als ik nu op 10.000 zit, dan zouden het er volgende week zoveel moeten zijn. Dat is toch vreselijk? Ik liet ook een voorschot uitbetalen, zodat niet alles boekhoudkundig op volgend jaar komt. Ik wil niet met cijfers bezig zijn, ik wil me bezig houden met het boek en het nieuwe verhaal waar ik aan ben begonnen.’

Hoe verklaar je dat er dit jaar zo weinig non-fictietitels op de longlist van de ECI Literatuurprijs staan: slechts drie op de vijfentwintig.
‘Dat is uiteindelijk subjectief. Dat bepaalt de jury.’

Maar non-fictie is, in Nederland en Vlaanderen, al enige jaren in opmars.
‘Ik weet het. Ik ben dit boek begonnen als een roman, ook al is het op ware feiten gebaseerd. Ik heb al mijn literaire vaardigheden ingezet. De dialogen zijn nooit letterlijk zo gezegd. Ik heb personages neergezet door sommige eigenschappen uit te vergroten in functie van het verhaal. Voor mij is er ook geen verschil tussen dit boek en de romans die ik hiervoor heb gesproken. Maar omwille van het commerciële argument hebben mijn uitgeefster Tilly Hermans en ik na lange gesprekken besloten het te brengen als non-fictie. Mijn meelezer Pascal Verbeken, zelf een heel goed journalist, adviseerde mij om die reden de ondertitel toe te voegen: “Mijn leven als werkstudenten bij een orthodox-joodse familie”. Het is misschien niet fraai op de cover, zo’n ondertitel, maar het verkoopt wel.’

Werd je door de uitgeverij in een hokje geduwd?
‘O nee. We hebben er lang over gesproken, de keuze was uiteindelijk aan mij. En al betekent het dat ik voor bepaalde literaire prijzen niet meer in aanmerking kwam, het boek heeft overduidelijk een groter publiek bereikt.’

Hoe leef je naar 13 september toe als de shortlist bekend wordt gemaakt?
‘Ik probeer me daar niet mee bezig te houden. Ik hoor het wel. De 13e komt Tilly toevallig naar Antwerpen om de marketing te bespreken met de Belgische afdeling en te kijken hoe we Mazzel tov in het najaar een extra push kunnen geven. Hoe zorgen we dat het niet wordt bedolven onder de lading nieuwe boeken en boekhandels alert blijven.’
(Eerder gepubliceerd op Boekblad.nl, 4 sep)

Geen opmerkingen: