woensdag 29 juli 2015

Wanneer breekt de e-boekenmarkt toch door? Een stand van zaken (3)


De e-boekenmarkt krijgt maar niet de omvang die al zeker vijftien jaar wordt voorspeld. Maar hij is wél in beweging. Van het bibliotheek-aanbod tot Bliyoo. Niemand weet welk businessmodel uiteindelijk werkt of niet, maar alle initiatieven leiden er wel toe dat de markt blijft groeien. Ondanks aanhoudende zorg om piraterij.

Deel 3: Hebben nieuwe initiatieven effect op piraterij?

Alle partijen zeggen dat hun model werkt tegen piraterij. De redenering is simpel: wij bieden een legaal, makkelijk, betaalbaar (in het geval van de bibliotheek zelfs gratis) alternatief – dus waarom zouden mensen nog hun geweten bezwaren? Maar of piraterij daadwerkelijk afneemt? Van Kempen en Jansen geloven er in, maar kunnen het niet hard maken. Rigters twijfelt er sterk aan.
Stichting Brein-directeur Tim Kuik zei naar aanleiding vande cijfers over bestrijding van piraterij in 2014 nog geen vermindering waar tenemen. Wel beweerde 'een deel' van het testpanel van Bliyoo niet langer illegaal te willen downloaden, aldus Bruna-directeur Fred Zeegers. Bij Elly's Choice vermoeden ze hetzelfde.
Maar hoe snel gaat de overstap naar legaal downloaden? De toename van het aantal aanbieders heeft onmiskenbaar geleid tot méér prijsstunts. De prijs is in Nederland duidelijk lager dan in Duitsland, waar het e-boek onder de vaste prijs valt, zegt Rigters. Maar de prijsbeleving van consumenten loopt daarbij achter. Die denkt dat uitgevers nog steeds domweg mikken op 80 procent van de prijs van het p-boek. Waardoor een e-boek te duur heet te zijn en de betalingsbereidheid gering blijft.

Wat de nabije toekomst brengt, weet niemand. Niemand durft nog te voorspellen in welk tempo de markt groeit en wat de maximale omvang kan zijn. 'Ik heb - de voorspellingen volgend – jaren geroepen: de boost komt eraan', zegt Rigters. 'Daar ben ik mee opgehouden. Het groeit geleidelijker.' Alleen Bol.com houdt vast aan de voorspelling: in 2018 is de helft van de markt voor fictie digitaal. 'Ik moet het nog zien,' zegt Van Duuren. 'Ze mogen blij zijn als het 30 tot 35 % wordt.'
Ook voorspelling over welke kant het op gaat, zijn riskant. Damwijk wijst erop dat kort geleden werd gezegd: de e-reader gaat eruit, je leest digitaal op je tablet. 'Toch blijkt de e-reader steeds meer het beste product om boeken op te lezen. Apple verliest daarom marktaandeel. Ook zou men gewend raken aan digitaal lezen, maar toch is het een seizoensgebonden product. Het piekt in de zomer en rond Sinterklaas, daarna legt men de reader weer in de la.'
Dus welke partij uiteindelijk de dominante wordt – niemand kan het zeggen. Mogelijk verhindert de Lees-ID zelfs dat een partij duidelijk de grootste wordt. 'Het staat nu nog in de kinderschoenen,' vervolgt Damwijk, 'maar als straks ook Kobo en Tolino erop aangesloten zijn, kan de klant makkelijk zelf bepalen waar hij koopt en altijd zijn boeken behouden. Dus ook bij de lokale boekhandel die hij kent. Wij zullen hem in ieder geval daartoe proberen te verleiden.'
Wat daarnaast belangrijke invloed zal hebben op de e-boekenmarkt is de rechtszaak over het onderbrengen van het digitale boek onder het leenrecht. Bibliotheken kunnen nu alleen e-boeken inkopen die uitgevers hen aanbieden. Zij hopen via de rechter af te dwingen dat ze alle ooit gemaakte e-boeken onbeperkt kunnen uitlenen. Dan ontstaat de ultieme laagdrempelige en betaalbare digitale bibliotheek.
Van Duuren: 'Als uitgevers verplicht zijn om hun e-boeken onder te brengen bij Bibliotheek.nl, kan ik me voorstellen dat er ook uitgevers zijn die het e-boek gewoon opgeven, zeker als er niet voldoende aandacht wordt besteed aan beveiliging. Ook omdat piraterij echt niet verdwijnt. Nu blijken weer illegale kopieën in de Google Play Store te staan. Misschien worden uitgevers het wel zat. Streaming is een goed alternatief, maar echte kwaadwillenden houd je niet tegen.'
Van Kempen van de KB bagatelliseert de zorg echter: 'We onderhandelen al decennia met uitgevers over de voorwaarden waaronder we papieren boeken uitlenen. Waarom zou dat anders zijn als uitgevers straks het uitlenen van e-boeken niet kunnen weigeren? Dan moeten we het wel eens worden over de condities waaronder en een redelijke vergoeding daarvoor. Dat we nu al e-boeken uitlenen, geeft alleen maar meer inzicht in wat dan een redelijke vergoeding is.'

Geen opmerkingen: