woensdag 27 augustus 2014

Wie schreef die bestsellers eigenlijk? (Knack)

In Confessions of a ghostwriter treedt de bekendste ghostwriter van Groot-Brittannië uit de schaduw. Andrew Crofts blijkt een doodnormale tekstschrijver.

Stel je voor dat Andrew Crofts de herinneringen van Harold Pinter aan de Tweede Wereldoorlog had geschreven, toen de toneelschrijver uit Londen was geëvacueerd. Ooit praatte de ghostwriter op een receptie met Pinters vrouw, de historica Antonia Fraser. Nadat Crofts vertelde hoe hij zijn brood verdiende, werd de Nobelprijswinnaar van 2005 erbij gehaald. Jij komt er nooit toe te schrijven over je oorlogservaringen, zei Fraser tegen hem, waarom laat je het die Crofts niet doen?
Stel je voor dat dit niet alleen maar een flauw grapje was. Wat een sensatie zou Confessions of a Ghostwriter zijn geweest. Crofts zou niet de broodschrijver zijn met de zorg voor zijn gezin als voornaamste bekommernis, zoals naar voren komt in zijn onlangs gepubliceerde memoires, maar een geheime literator die het harde werk uit handen neemt van getormenteerde collega's met een writers' block. Hij zou een cruciale voetnoot in de literatuurgeschiedenis zijn.
Een ghostwriter – een goed Nederlands synoniem is er niet – roept nieuwsgierigheid op. Het is tegenwoordig wel bekend dat de sportheld, soapster, politicus of nobele onbekende met een bijzonder, vaak treurig verhaal zijn of haar eigen boek niet zelf heeft geschreven. Maar wie dan wel? Als het colofon vermeldt wie de redactie heeft verzorgd, kun je de naam achterhalen. Maar wie dat is? Juist die onwetendheid wekt het verlangen meer over de echte schrijver te weten te komen. 
Daarom is het bijzonder dat de 61-jarige Crofts nu 260 pagina's lang over zijn leven en carrière uitweidt. Sinds hij in de jaren 1980 zijn diensten aanbood in het Britse vakblad The Bookseller heeft hij ruim tachtig boeken geschreven. Bij elkaar verkochten ze miljoenen exemplaren. De bekendste daarvan is waarschijnlijk Sold van Zana Muhsen uit 1995 (Nog eenmaal mijn moeder zien, in het Nederlands), waarin ze over haar gedwongen uithuwelijking uitweidt.
Helaas is de kennismaking met de obscuurste bestsellerauteur van Groot-Brittannië een teleurstelling. Crofts is, zoals gezegd, een doodgewone leverancier van teksten, zoals er in het Nederlandse taalgebied alleen al tienduizenden van zijn. Hij wordt benaderd door managers van reality tv-showsterren, zakenmannen, politiek leiders, mensen met een ongelukkige jeugd enzovoorts. Hij gaat met hen in zee. Hij interviewt ze. En hij verwerkt hun verhaal tot een boek. En dat een keer of vier per jaar. That's it.
Crofts geeft hoog op van de vrijheid die het freelancersbestaan hem geeft. En meer nog: van de avonturen die zijn beroepskeuze hem hebben bezorgd. Hij was op de thee bij Suzanne Moebarak (de vrouw van). Hij is wakker gebeld door een wereldberoemde filmster. Hij kreeg een bedreigde soapie met gezin te logeren. Heel leuk allemaal, maar wat Crofts opbiecht klinkt toch tweedehands. Hij is niet de avonturier, maar diens secretaris die ook mee mag op wereldreis.
Nu is de ghostwriter de eerste om te bekennen dat hij zichzelf heeft verhoereerd. Daarmee neemt hij de lezers voor zich in. Crofts maakt zich niet groter dan hij is. Dat anderen met de eer en glorie van zijn werk strijken, prima. Kan hij tenminste meteen na het voltooien van een boek door met het volgende project, terwijl de zogenaamde auteur de vermoeiende pr moet doen. Als hij iemand een werk van hem ziet lezen, voelt hij niet de minste behoefte zijn geheim te verraden. 
Toch zijn Crofts toelichtingen op de professionele aspecten van zijn vak interessanter dan zijn anekdotes over zijn carrière – toelichtingen die uitgebreider aan bod komen in zijn tien jaar geleden verschenen handboek Ghostwriting. Crofts legt uit dat je van tevoren goed moet afwegen of een onderwerp wel 70.000 woorden interessant blijft. Of dat je de auteur op zijn terrein moet ontmoeten en hem nooit moet tegenspreken om hem openlijk te kunnen laten praten.
Opvallend vond ik vooral het feit dat Crofts niet simpelweg wordt ingehuurd en volgens een vast uurtarief factureert, maar eigenlijk te werk gaat als andere non-fictieschrijvers. Op basis van een eerste ontmoeting schrijft hij een synopsis, waarmee hij het boek probeert te verkopen aan een agent. Krijgt die het ondergebracht bij een uitgeverij, dan gaat hij samen met de auteur aan de slag. De ghostwriter en auteur delen dan het voorschot en de eventuele royalty's.
Al zijn er natuurlijk uitzonderingen. Een steenrijke familie deed Crofts' diensten ooit cadeau aan een 70-jarige miljardair die altijd pochte dat hij wel een boek kon vullen met zijn avonturen in het zakenleven. Maak het nu maar, pa, was de boodschap in het zevensterrenhotel in Dubai dat ze hadden afgehuurd. Crofts hoefde nog net uit de levensgrote taart te springen. Dat deed een beroemd Aziatisch supermodel. Hij stond er alleen maar stilletjes naast.
(Eerder gepubliceerd op Knack.be) 

Zie ook:

Geen opmerkingen: