maandag 7 juli 2014

De tweetalige lift van Tilburg University (Taalunie:Bericht)

Tilburg University streeft ernaar zo vaak mogelijk in het Engels te communiceren. Tot verdriet van emeritus hoogleraar Jan Renkema. Met een stunt ter gelegenheid van zijn afscheid hoopt hij zijn voormalige werkgever aan het denken te zetten.

De keuze lijkt niets uit te maken. De bezoekers van het Dantebuilding van Tilburg University, vier verdiepingen hoog, nemen de lift die als eerste komt – zoals alle gebruikers van liften in de hele wereld. Dat een vrouwenstem de opeenvolgende etages in de linkerlift in het Nederlands omroept en in de rechterlift in het Engels is geen enkele reden voor een dwingende voorkeur.
Ook Jan Renkema, emeritus hoogleraar Tekstkwaliteit, heeft niet waargenomen dat een bepaalde groep een voorliefde voor één lift heeft. Hij heeft de Nederlandse stem eind november laten monteren als afscheidscadeau aan de universiteit waar hij zo lang aan verbonden was ­– als ludiek protest tegen de verengelsing. Een onderzoeker die het voor hem uitpluist, heeft zich evenmin gemeld.
'Wij zijn in Tilburg nog Engelser dan Schiphol,' zei hij in zijn afscheidsrede. 'Daar zijn de bordjes nog tweetalig. (...) Ik hoop daarom dat er studenten opstaan die met een slimme onderzoeksopzet cultuurverschillen kunnen achterhalen tussen personen met voorkeur voor de Engelse of Nederlandse lift. Misschien leidt dat onderzoek tot een verdergaande analyse van de positie van het Engels op ons grondgebied.'

De Tilburg University kreeg zijn Engelse naam in 2010. De universiteit wil deze taal zo veel mogelijk gebruiken om het predicaat 'internationaal' te krijgen. Nederlands zien docenten en studenten eigenlijk alleen nog op het nabijgelegen station. Dat heet sinds enkele jaren Tilburg Universiteit. Ook al betaalde het college van bestuur mee aan de naamsverandering, het legde zich neer bij het beleid van de NS om uitsluitend Nederlandse namen aan stations te geven.
De reden voor de Engelse naamgeving is het internationale karakter van de universiteit, legt voorlichter Tineke Bennema uit. Op dit moment komt dertien procent van de undergraduates en zeven procent van de graduates uit het buitenland. 'Forse aantallen', noemt Bennema dat. 'Voor de vindbaarheid en de transparantie is Tilburg University in dat geval beter. We zijn bereikbaarder op Google.'
Op dit moment heeft de universiteit 26 masters en acht researchmasters in het Engels, ongeveer de helft van het totaal. Daarnaast zijn nog vijf bachelors in het Engels. 'We zien daar toenemende belangstelling uit het buitenland voor. Met name uit China en het Oostblok, die vooral voor onze economische opleidingen komen. Engels is ook de taal van de wetenschap. Die willen we dan gebruiken.'

Renkema ziet de voordelen ook wel. Engels bevordert de contacten met het buitenland. Wie carrière in de wetenschap wil maken, moet in het Engels kunnen spreken en schrijven. Hij beaamt het volmondig. Maar waarom moet deze taal aan een Nederlandse universiteit een monopolie krijgen? 'Studenten die slim genoeg zijn om een beurs te krijgen, snappen heus wel wat "gebouw" en "universiteit" betekenen.'
Een volledige overstap op Engels, zoals Tilburg University heeft gemaakt, gaat ten koste van de eigen cultuur – met alle gevolgen van dien voor de eigen identiteit en de cohesie van de samenleving. 'We maken Nederland en het Nederlands op deze manier zelf onaantrekkelijk. Er is hier geen taaltrots. Maar alleen vanuit een lokale identiteit kun je deelnemen aan een globale samenleving.'
Hij is niet tegen Engels, benadrukt hij. 'Als het functioneel is, prima. Een woord als "deadline" past in het Nederlandse journalistieke jargon. Iedereen weet dat wordt bedoeld: laatste inleverdatum – van een artikel, en niet van de tarweoogst. Ik ben ook helemaal niet bang dat het Nederlands verdwijnt. Ik juich Engelse les in het basisonderwijs juist toe, omdat het leerlingen een venster op andere culturen biedt.'

Het gebruik van Engels heeft niet alleen voordelen. Bennema geeft het onomwonden toe: 'Aan de kwaliteit mankeert soms wat. Ook al heeft iedereen Engels gehad op school, niet iedereen beheerst het tot in de tenen.' Renkema kent de voorbeelden: een goede studente wier Engelstalige master tegenviel omdat ze zich noodgedwongen te vaag uitdrukte. Of docenten die staan te hakkelen in Dunglish.
'Je zou zeggen dat jongeren gewend zijn aan Engels,' legt hij uit. 'Dat is niet zo. Het is niet makkelijk de juiste woorden te vinden. Zeker in taal- en cultuurstudies luistert 't nauw. Maar als ik zie wat voor voorbeeld docenten hen soms geven, dan begrijp ik dat ze denken: wat is er mis met mijn Engels? College geven in het Engels is al minder levendig en minder interactief, maar als het ook nog slecht Engels is.'
Studenten kunnen een summerschool Academic English volgen en krijgen twaalf digitale vouchers voor lessen in het Language Center. De studiepunten die ze daarvoor krijgen, moet voldoende stimulerend zijn om die vouchers daadwerkelijk te gebruiken. Docenten moeten minimaal een 7,5 scoren volgens het International English Language Testing System. Zo niet, dan is nascholing en opnieuw testen verplicht.
Renkema zou verder willen gaan. 'Ik heb wel eens voorgesteld om elkaars colleges te bezoeken met het oog op het verbeteren van de kwaliteit van het Engels. De collegialiteit is hier goed. En als je het koppelt aan een sabbatical in de Verenigde Staten, kun je met plezier aan je taalvaardigheid werken. Maar peer group beoordelingen is een taboeonderwerp. Men wil er niet aan.'

Een beleid dat gedetailleerd vastlegt wanneer Tilburg University Engels hanteert en wanneer niet ontbreekt. De medewerkers moeten er pragmatisch mee omgaan. 'De leidraad is: gebruik zo veel mogelijk Engels', zegt Bennema. 'De opening van het Academisch jaar en het beleidsplan zijn dus in het Engels. Maar als het niet kan, mag iedereen zeker Nederlands hanteren.'
Juist die onduidelijkheid maakt dat men te snel overstapt op Engels, ervaart Renkema. 'Als we met veertig mensen, van wie één buitenlandse docent, vergaderden, stapten we over op Engels. Daarmee gooi je het Nederlands te makkelijk overboord. Was een tolk geen oplossing? Wisten we zeker dat deze persoon, die hier al enige tijd woont, ons niet verstond? Misschien hadden we Nederlands gesproken als beleid helder had gemaakt wanneer dat kon.'
In ieder geval is de lift dáárvoor bedoeld: de universiteit laten nadenken over haar eigen taalgebruik. Renkema heeft nog altijd geen reactie van het college van bestuur gekregen op zijn stunt. Bennema verzekert echter dat 'het bijzonder afscheidscadeau' bijdraagt aan de discussie en dus niet wordt verwijderd. 'Heeft u ook gehoord dat de Nederlandse vrouw met een zachte g praat? Dat past heel goed bij Tilburg.'
(Eerder gepubliceerd in Taalunie:Bericht, mei 2014)

Geen opmerkingen: