Stefan Hertmans, 'Oorlog en terpentijn' (BOEK)

Het is in 2014 precies honderd jaar geleden dat de Eerste Wereldoorlog uitbrak. Om de hausse aan boeken over dit thema voor te zijn, wilde Stefan Hertmans de levensbeschrijving van zijn grootvader per se dit jaar publiceren. De Vlaamse dichter, romancier en essayist erfde dertig jaar geleden de cahiers die zijn opa als bejaarde over zijn jeugd en de oorlog had geschreven en voelde zich verplicht daar een boek over te schrijven. Het naderende jubileum deed hem beseffen: het is nu of nooit.

Je kunt je afvragen waar Hertmans zich druk om maakte. Oorlog en terpentijn gaat over veel meer dan de oorlog. Zeker, de vier jaar in de loopgraven – en talrijke ziekenhuizen, om te herstellen van zijn verwondingen – was dé gebeurtenis in Urbain Martiens leven. Maar zijn leven werd eigenlijk bepaald door de jaren daarvoor. De armoedige jeugd in Gent. De vroege dood van zijn vader, die fresco’s in kerken restaureerde. Daarom werd hij soldaat en verloor hij zijn hart aan schilderen.

Toch kun je beter blij zijn dat Hertmans het eeuwfeest van de Grote Oorlog in zijn nek voelde hijgen. De Nederlandse literatuur is een mooi boek rijker dat anders misschien in de planningsfase was blijven steken. Met een fraai meanderende stijl schetst Hertmans een indringend portret van een door vele rampen getekend man, die te allen tijde zijn waardigheid heeft behouden. Tegelijk is Oorlog en terpentijn een subtiel, maar treffend onderzoek naar de invloed van het verleden: op iemand die het is ondergaan, maar ook op zijn nabestaanden en op het landschap.

Stefan Hertmans – Oorlog en terpentijn (334 p.) – De Bezige Bij, € 19,90
(Eerder gepubliceerd in BOEK 5, 2013)