zondag 9 december 2012

Des romans français: Andreï Makine, Het boek van de eeuwige korte liefdes'


Hoe vaak denk je nog terug aan je eerste schreden op het liefdespad, een vakantieliefde, een kortstondige verliefdheid die onbeantwoord bleef? Het zal van het moment afhangen, van een melancholische bui, een confrontatie met iets om iemand uit dezelfde vervlogen tijd, of door het lezen van een boek – zoals Le livre des brèves amours éternelles ('Het boek van de eeuwige korte liefdes') van Andreï Makine.
De liefdes die hij daarin oprakelt, blijken uiterst dierbare momenten, niet alleen doordat het indrukwekkende vrouwen of meisjes waren om wie het ging, maar ook door de context, de gebeurtenissen die de liefde mogelijk maakten.
De meisjes en vrouwen die herinnerd worden, hebben op de een of andere manier een onuitwisbare indruk achterlaten op de hoofdpersoon. De ene keer gaat het om een heuse verhouding, de andere keer is een ontmoeting aan het einde van de dag al voldoende om hem in de war te brengen. In het verhaal ‘La femme qui a vu Lénine’ gaat de verteller, zoals de titel al aangeeft, op zoek naar de vrouw die Lenin heeft gekend. Ze woont in een afgelegen gehucht en eenmaal aangekomen bij het appartementencomplex zegt de conciërge dat de vrouw niet thuis is en voorlopig ook niet thuiskomt. Hij blijft wachten in de hoop dat de vrouw toch zal komen. Er hangt nog iemand anders rond bij het huis, een meisje met prachtig haar en donkere ogen. Het is de kleindochter van de vrouw, ze zegt dat ze haar oma nog nooit heeft ontmoet, al weet ze van alles over haar en haar contact met Lenin te vertellen.
Zo lijkt het steeds te gaan, steeds is er een meisje of vrouw, en een belangrijke gebeurtenis uit de jeugd van de ik. Is de ontmoeting belangrijk geworden door de gebeurtenis of andersom? Makine laat zien dat alles met alles te maken heeft, dat verliefdheid wordt aangewakkerd door de situatie en de omgeving, dat je een persoon uit het verleden niet kan losmaken van zijn of haar context.
Het verhaal eromheen is minstens zo belangrijk. Zoals in ‘Les prisionniers de l’Eden’. De ik doorkruist op een warme lentedag met een meisje een eindeloze boomgaard, een witte bloesemzee. Op hem maakt het een paradijselijke indruk, maar het meisje heeft hem hierheen meegenomen om de absurditeit van het communisme te laten zien. De bomen staan zo dicht op elkaar en de afstand is zo immens dat geen bij hier ooit zal komen om de bloemen te bevruchten. Het zal bij bloesem blijven, appels zullen er niet groeien, beweert ze, dankzij de heren in Moskou en hun neiging om alles groots aan te pakken. Haar anticommunistische houding en haar felheid intrigeren hem, zelf is hij veel minder uitgesproken.
Het wordt duidelijk dat het niet zozeer de liefde voor de vrouwen is die deze zoete terugblikken oplevert, maar ook een melancholisch gevoel naar wat was, naar de jeugd van de ik (de jonge Andreï Makine?).
Makine beschrijft de kortstondige liefdes op een licht melancholische toon, hij lijkt door een fotoboek te bladeren en per vrouw een aantal foto’s de beschrijven, foto’s die hij op ieder moment weer terug kan kijken. Wanneer hij van het meisje dat hij tijdens een vakantie aan de Zwarte Zee heeft leren kennen op het station afscheid neemt, mag dan de liefde voorbij zijn, een mooie herinnering zal het altijd blijven:

En m’en allant, je retirai de ma poche une miniscule boule de papier mouillé, c’etait la feuille où Léonora avait marque son adresse. Je pensai que la menne était devenue aussi illisible dans la poche de son jean. Cet effacement ne me peina pas. Un lien bien plus intense nous unissait, un souvenir qui rendait peu importante la possibilité de nous revoir ou non. Je ne savais pas exprimer cette certitude, j’en voyais seulement la luminosité, calme, constante, détachée de a fuite des années. Et qui n’a pas faibli depuis.

De acht verhalen in Le livre des brèves amours éternelles staan los van elkaar, maar van tijd tot tijd wordt er naar een voorval of een persoon uit een eerder verhaal verwezen. Het geheel vormt een ode aan de herinnering, aan de jeugd van een verteller die veel weg heeft van de schrijver, aan de liefde die zich niet laat beknotten door het strakke regime van de Sovjet-Unie. Het boek bracht mij ook terug naar mijn jeugdliefdes. Vage contouren werden tijdens het lezen van Makine weer ingekleurde, scherpe beelden.


Zie ook:

Geen opmerkingen: