woensdag 9 mei 2012

A.F.Th. van der Heijden: een Libris-winnaar om vrede mee te hebben (Knack)


De uitreiking van de Libris Literatuurprijs 2012 aan Tonio van A.F.Th. van der Heijden had een ingetogen karakter. Voor zo’n pijnlijk boek durft niemand hardop te juichen.

Kun je de auteur van een rauw boek over het dodelijke ongeluk van zijn zoon laten opdraven voor zoiets triviaals als een literaire prijsuitreiking en hem vervolgens níet bekronen? Een half jaar geleden verweten kwaadsprekende critici de jury van de AKO Literatuurprijs dat ze Tonio van A.F.Th. van der Heijden daarom niet durfden te nomineren. Nu kunnen ze beweren dat de Libris-jury voor hetzelfde dilemma is gezwicht. Met dit verschil dat deze jury Van der Heijden wel nomineerde en zich dus gedwongen zag hem de prijs toe te kennen.
De Libris Literatuurprijs voor Tonio beroofde de avond van zijn feestelijkheid. Als de uitgesproken favoriet daadwerkelijk wint voelt dat altijd als een anticlimax. Maar in dit geval speelde meer. De beschreven rouw van Van der Heijden is zo wanhopig, zo echt en twee jaar na de ramp nog zo zichtbaar in het aangeslagen gezicht van de auteur dat niemand uitgelaten kan juichen. Ook zijn uitgever Henk Pröpper van De Bezige Bij niet. Ook de aanwezige boekverkopers van de sponsor niet, die voor het eerst in vijf jaar een commercieel interessante winnaar hebben.
Op een normale Libris-uitreiking storten fotografen, journalisten en vrienden zich in het Amstel Hotel direct op de winnaar, waarna de spanning uit de zaal vervliegt en iedereen opgewonden met elkaar napraat. Nu bleven de aanwezigen zitten na het dankwoord dat Henk Pröpper namens de auteur uitsprak in afwachting van het interview met de winnaar dat Nieuwsuur later zou uitzenden. En toen dat een half uur later had plaatsgevonden – Van der Heijden beleefd en welbespraakt als altijd – was het moment voorbij. Die typische sfeer als van een post-coïtus bleef uit.
Lang had Van der Heijden zich niet kunnen voorbereiden op de overwinning. In het diepste geheim had de Nederlandse omroep een uitzendwagen om de hoek bij Van der Heijden geparkeerd. Pas een uur voor de bekendmaking werd bij hem aangebeld om hem het goede nieuws te vertellen en te vragen of ze hem mochten filmen. Zelfs na afloop wilde de organisatie nog niet kwijt hoeveel moeite het had gekost om de geheimhouding te bewaren. De kans moest zo klein mogelijk worden gemaakt dat een geïnformeerde passant de naam van de winnaar zou twitteren.
De andere genomineerde auteurs hadden vrede met deze laureaat. Jan van Mersbergen en Ivo Victoria dropen snel af naar de bar om hun teleurstelling weg te drinken – vooral bij de eerste was die toch wel groot. Maar Miquel Bulnes haalde zijn schouders op: zo gaat dat, volgende keer beter – om vervolgens zijn dessert alsnog te nuttigen. En Jan Van Loy erkende het jammer te vinden dat hij niet had gewonnen, maar maakte geen ontgoochelde indruk. Jeroen Brouwers, de laatste van de zes genomineerde, was zo gebruikelijk niet aanwezig bij de uitreiking.
Toch hadden de vijf verliezers alle redenen om zich boos te maken. Omdat de Libris-prijs uitsluitend voor romans is bedoeld, zou Tonio niet eens in aanmerking mogen komen. Tijdens het voorlezen van de juryrapporten bleek nog eens hoezeer de jury zich in alle bochten had moeten wringen om het boek tot een roman te bestempelen. Iedereen weet dat Van der Heijden een op een de werkelijkheid heeft beschreven, hoe literair gestileerd ook. Maar jurylid Theo Hakkert sprak in zijn laudatio onomwonden van personages met de namen Adri, Mirjam en Tonio.
Waarom schopte niemand daar toch een relletje over? Een auteur van een rauw boek over het dodelijke ongeluk van zijn zoon doe je dat natuurlijk niet aan. En Tonio is een schitterend boek – of het nu een roman is of niet.

(Eerder gepubliceerd op Knack.be, 8 mei 2012)

Zie ook:

Geen opmerkingen: