dinsdag 20 december 2011

Oostenrijkse uitgeverij Ueberreuter verhuist naar Berlijn (Boekblad)


De grootse uitgeverij van Oostenrijk verhuist per 1 maart 2012 van Wenen naar Berlijn. Verlagsgruppe Carl Ueberreuter hoopt zo de omzet weer omhoog te stuwen. Het Oostenrijkse boekenvak begrijpt er niets van.
Stel dat Lannoo of Standaard Uitgeverij zou verhuizen naar Amsterdam. Het ongeloof zou net zo groot zijn als begin november in het Oostenrijkse boekenvak toen uitgeverij Ueberreuter bekendmaakte de kantoren zevenhonderd kilometer naar het noorden te verplaatsen. De uitgeverij was opgericht in 1946 met geld van de familie Salzer, al eeuwen eigenaars van papierfabrieken en drukkerijen, en had zich in 65 jaar opgewerkt tot de grootste uitgeverij van het land. Met 300 nieuwe titels per jaar, voornamelijk kinder- en jeugdboeken en algemene non-fictie, is Ueberreuter goed voor 13 miljoen euro omzet per jaar.
De verhuizing is ingegeven door de al een paar jaar aanhoudende crisis bij de uitgeverij. De omzet liep jaar na jaar terug. Uitgever Fritz Panzer noch crisismanager Silvia de Sordi konden het tij keren. De verkoop van dochterbedrijf Tosa, gespecialiseerd in modern antiquariaat, aan XXL in Frankfurt, bracht wel geld binnen, maar geen structurele oplossing. In mei van dit jaar kreeg Klaus Kämpfe-Burghardt de kans van de familie Salzer, die de uitgeverij liever zelfstandig wilden laten voortbestaan dan in te gaan op de interesse van verschillende Duitse concerns. Twee jaar geleden bouwde Kämpfe-Burghardt een reputatie op als saneerder toen hij de Patmos-groep opknipte in stukjes en onderbracht bij moederbedrijf Das Bibliographische Institut. Hij bedacht dat Ueberreuter in Berlijn hoort te zijn.
‘Juist voor de categorie kinder- en jeugdboeken is vestigingsplaats Wenen in toenemende mate een concurrentienadeel omdat Duitsland de hoofdmarkt is’, zei Kämpfe-Burghardt tegen het vakblad Börsenblatt. Nu verdient de uitgeverij 77 procent van de omzet in Duitsland – een stijgend percentage. Vanuit Berlijn kan de uitgeverij beter contacten opbouwen met de boekhandel en zijn Duitse auteurs, aldus Kämpfe-Burghardt. ‘Je zou denken dat je dankzij internet net zo goed in Wenen kunt zitten, maar persoonlijke ontmoetingen zijn niet door telefoon of mail te vervangen. Ook met auteurs ontwikkel je andere ideeën wanneer je elkaar maar drie keer per jaar kunt zien.’
De uitgeverij verandert per 1 maart 2012 niet alleen van locatie. Ueberreuter krimpt van 27 naar 17 personeelsleden. De afdelingen redactie, productie en sales & marketing mogen mee, de afdelingen publiciteit en licentiehandel worden afgestoten. Deze taken worden geoutsourced. Tegelijkertijd wordt het profiel van de verschillende fondslijnen aangescherpt: zo zullen de prentenboeken van Annette Betz artistieker en verhalender moeten, terwijl uitgaven van non-fictieprentenboeken wordt gestaakt. Bij het jeugdboek focust de uitgeverij minder op de leeftijdsgroep 14+ en meer op de leeftijdscategorie 8 tot 12 jaar. De young adult-fantasy imprint Otherworld verdwijnt.
Het Oostenrijkse boekenvak betreurt de gang van zaken zeer – en niet alleen omdat Ueberreuter de enige uitgeverij in het land was dat die kindernon-fictie publiceerde. Volgens Gerard Schantin, directeur van de boekhandelsketen Morawa en de Oostenrijkse boekhandelsbond, is de machtsverhouding tussen Oostenrijk en Duitsland helemaal niet veranderd en kan dus geen reden zijn om voor een verhuizing naar Duitsland, zegt hij in het vakblad Buchreport. Uitgeefdirecteur Herbert Ohrlinger van Zsolnays Verlag vindt het omzetpercentage in Oostenrijk eigenlijk nog hoog, zegt hij eveneens in Buchreport.
De vraag is dan ook hoeveel omzet Ueberreuter nu in Oostenrijk gaat verliezen. Kämpfe-Burghardt heeft de intentie uitgesproken om vanuit Berlijn Oostenrijkse non-fictie te blijven maken van het genre Ôsterreich: Hinter den Kulissen der Politik en Die besten Weine Ôsterreichs. Maar willen de auteurs daar aan meewerken? De cartoonist Gerhard Haderer heeft inmiddels al gebroken met de uitgeverij – al is zijn motivatie eerder het ‘neoliberale’ besluit om zoveel mensen te ontslaan dan naar Berlijn te verhuizen. En de Oostenrijkse boekverkoopster die twittert onder de naam Flauschwolke zei niet langer meer Ueberreuter-uitgaven te bevoordelen, maar ‘betere’ Duitse alternatieven.

(Gepubliceerd in Boekblad 19, 9 dec 2011)

Geen opmerkingen: